Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) należy do rodziny Papillomaviridae.

Wirusy HPV mają nieosłonięty wirion o symetrii ikosaedralnej i średnicy około 55 nm. Kapsyd zbudowany
jest z dwóch białek strukturalnych: 360 kopii białka L1 i 12 kopii białka L2 zorganizowanych w 72 kapsomery. Genom wszystkich wirusów brodawczaka ma postać kolistej, kowalencyjnie zamkniętej cząsteczki dsDNA, zbudowanej z około 8 tysięcy par zasad, zasocjowanej z histonami tworząc strukturę podobną do chromatyny

Zaobserwowano tropizm swoisty wirusa do komórek nabłonkowych skóry, jamy ustnej, gardła, krtani, przewodu pokarmowego oraz okolic anogenitalnych. Wirus atakuje keratynocyty. Są to komórki naskórka pochodzenia ektodermalnego biorące udział w procesie keratynizacji czyli procesu wytwarzania płaskich płytek, złożonych z białka – keratyny. W trakcie keratynizacji komórki naskórka stopniowo obumierają tworząc zewnętrzną zrogowaciałą warstwę naskórka. Wirus atakuje komórki w warstwie podstawnej nabłonka, natomiast jego pełen cykl życiowy zachodzi w dojrzałych, zróżnicowanych keratynocytach. Wirusy HPV są przyczyną różnego rodzaju zmian rozrostowych nabłonka, m.in. brodawek, kłykcin, zmian o charakterze neoplazji śródnabłonkowej i zmian inwazyjnych np. raka szyjki maciy, sromu, pochwy, prącia i odbytu.

Do dziś w pełni zsekwencjonowano genom około 170 typów wirusa HPV. Wśród nich wyróżnia się podgrupy : α, β, γ, μ i ν. Przynajmniej kolejne 200 typów zostało zidentyfikowanych i oczekuje na sekwencjonowanie. Najistotniejsza z punktu widzenia potencjalnych powikłań jest podgrupa α. Są to wirusy atakujące nabłonek szyjki macicy, okolice genitalne i głowę i szyję. Można je podzielić na typy HPV o wysokim i niskim potencjale onkogennym. Typy wysokoonkogenne to przede wszystkim HPV 16, HPV 18, HPV 31, HPV 33 i HPV 45, łącznie są one odpowiedzialne za powstanie ponad 95% raków szyjki macicy. Najczęstsze typy niskoonkogenne to HPV 6 i HPV 11, powodujące rozwój kłykcin kończystych narządów płciowych. Obecnie wciąż prowadzone są badania nad związkiem wirusa HPV z innymi nowotworami skóry i naskórka.

Fotomikrografia zakażonej tkanki Gyasi, Richard & Asante, Du-Bois & Amoani, Benjamin. (2016). CORRELATION BETWEEN KOILOCYTES AND HUMAN PAPILLOMA VIRUS IN NASOPHARYNGEAL CARCINOMAS. International Journal of Current Research. 08. 30514-30520.